Syfilis

Wat is syfilis en hoe vaak komt het voor?

Syfilis, ook wel lues genoemd, is een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die veroorzaakt wordt door de bacterie Treponema pallidum. Syfilis komt met name voor bij mannen die seks hebben met mannen. Het veroorzaakt in het eerste stadium een kenmerkend symptoom, namelijk een zweertje (ulcus) aan de penis, in de vagina of anus of in de mond. Indien syfilis onbehandeld blijft, kan het na vele jaren tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Er vindt de laatste jaren een lichte stijging plaats in het voorkomen van syfilis. In 2021 werd ruim 1300 keer de diagnose syfilis gesteld via een centrum seksuele gezondheid.

Hoe raak je besmet met syfilis?

Syfilis kan worden overgedragen via genitaal, anaal of oraal seksueel contact. Dit houdt in dat de slijmvliezen van de vagina of penis (genitaal), anus (anaal) of mond (oraal) van een niet besmet persoon, in directe aanraking komen met de zweertjes aanwezig bij een besmet persoon. Mensen met hiv hebben een grotere kans om besmet te raken voor syfilis en andersom. 

Wie loopt risico op besmetting?

Mannen die seks hebben met mannen vormen de grootste risicogroep in Nederland. Ruim 96% van de besmettingen met syfilis komt voor in deze categorie. Let op, ook bij beschermde seks (met condoom), bestaat de kans op besmetting door direct huid op huid contact. Mensen die met hiv besmet zijn en zwangeren lopen risico op een ernstiger verloop van syfilis.

Wat zijn de symptomen van syfilis?

Syfilis wordt ingedeeld in verschillende stadia: primaire, secundaire, latente en tertiaire syfilis. Elk stadium (behalve het latente stadium) wordt gekenmerkt door verschillende symptomen. Zo is er in het eerste stadium sprake van een pijnloos rood zweertje in of op de geslachtsdelen, in of rond de anus of in de mond. Dit zweertje verdwijnt weer na enkele weken. Indien syfilis in het primaire stadium onbehandeld blijft, kan het overgaan in secundaire syfilis. Secundaire syfilis ontstaat zo’n 4 tot 8 weken na de eerste besmetting. In dit stadium is de bacterie door het gehele lichaam verspreid geraakt en kan in diverse organen problemen veroorzaken. Dit uit zich in een breed scala aan symptomen. Meest voorkomend zijn griepachtige verschijnselen, een typische uitslag op de romp, handpalmen en voetzolen, bultjes rond de geslachtsdelen en kale plekken op de hoofdhuid. Indien onbehandeld, komt de ziekte in de latente fase terecht. Deze fase kent geen symptomen, de ziekte is voor een bepaalde tijd “tot rust” gekomen. Na de latente fase kan de ziekte overgaan in de tertiaire fase. Het aanbreken van deze fase kan jaren duren. In de tertiaire fase worden patiënten vaak ernstig ziek door ontstekingen die zich in allerlei organen kunnen bevinden, waaronder het hart en de hersenen. Je vindt een duidelijk overzicht van klachten onder de tab “symptomen”.

Hoe en wanneer test je op syfilis?

Syfilis kan op verschillende manieren worden vastgesteld. Zowel bloedonderzoek als een PCR test is hiervoor geschikt. Let op, een PCR test is geschikt op het moment dat er sprake is van een zweertje. Een PCR test kan het genetische materiaal van de bacterie Treponema pallidum aantonen in het lichaamsmateriaal dat wordt geanalyseerd. Dit genetisch materiaal komt voor in vocht uit de zweertjes. Syfilis is overigens niet direct na besmetting aantoonbaar met een test. Hier gaat enige tijd overheen. De tijd tussen het moment van besmetting en het moment dat syfilis aantoonbaar is met een test wordt ook wel de incubatieperiode of de windowperiode genoemd. Voor syfilis geldt een incubatieperiode tussen de 10 en 90 dagen. Zie hieronder informatie over wanneer je het beste kunt testen.  

Wat zijn de gevolgen van syfilis?

Als syfilis onbehandeld blijft, kan het na vele jaren ernstige gezondheidsproblemen opleveren. De klachten die dan ontstaan kunnen zich in specifieke organen manifesteren zoals het hart (cardiovasculaire syfilis) en het zenuwstelsel (neurosyfilis). 

Hoe wordt syfilis behandeld?

Als je positief bent getest op syfilis is directe behandeling belangrijk. Syfilis kan door de huisarts worden behandeld indien het zich in het eerste stadium bevindt. De huisarts kan ook besluiten om door te verwijzen naar bijvoorbeeld een dermatoloog. Syfilis kan worden behandeld met een antibioticum. Meestal wordt gekozen voor het antibioticum benzathinebenzylpenicilline, dat toegediend moet worden in de spier. 

Partnerwaarschuwing in geval van syfilis? 

In het geval van primaire syfilis (bij aanwezigheid van een zweer) dienen alle partners van de afgelopen 3 maanden te worden gewaarschuwd, ongeacht of er wel/niet een condoom is gebruikt. 

Wil je meer informatie over syfilis? 

Raadpleeg dan de volgende websites: 

• Thuisarts
• Soa-Aids-Nederland

Wat zijn symptomen die passen bij syfilis?

Veelvoorkomende syfilis symptomen bij vrouwen:

• Pijnloos zweertje in of rondom de vagina, anus of mond (primair stadium)
• Klachten van algeheel ziek zijn (secundair stadium
• Uitslag (secundair stadium)
• Opgezette lymfeklieren (secundair stadium)
• Ernstige klachten met betrokkenheid van het hart en zenuwstelsel (tertiair stadium) 

Veelvoorkomende syfilis symptomen bij mannen:

• Pijnloos zweertje op of rondom de penis, anus of mond (primair stadium)
• Klachten van algeheel ziek zijn (secundair stadium)
• Uitslag (secundair stadium) 
• Opgezette lymfeklieren (secundair stadium)
• Ernstige klachten met betrokkenheid van het hart en zenuwstelsel (tertiair stadium)