Ze geven brood structuur en producten waarin granen verwerkt zijn zitten er tjokvol mee. Maar het is niet alles goud wat er blinkt. Gluten kunnen ook voor plakkerige ontlasting en maagklachten zorgen of een chronisch ontstoken darm veroorzaken. Tijd om eens goed in de wereld van gluten en glutenallergie (coeliakie) te duiken.
Gluten uitgelegd
Laten we bij het begin beginnen. Wat is gluten eigenlijk? Met gluten bedoelen we een groep eiwitten die je vindt in de korrel (ook wel: endosperm) van granen als tarwe, spelt en durum. Meer dan de helft van de korrel bestaat uit gluten. Net als het eigeel in een kippenei, dat voeding verschaft aan het embryo, is gluten bedoeld als voeding voor de kiem. Gluten is rijk aan aminozuren als asparagine, proline en glutamine. In het Latijn betekent gluten “lijm” en dat is een goedgekozen naam, want bij het kneden van brooddeeg geeft gluten het deeg stevigheid en elasticiteit.
Niet iedereen kan gluten in zijn/haar voeding verdragen. Ongeveer 1% van de bevolking – bijna 180.000 mensen! – hebben last van een glutenallergie/coeliakie.
Gluten uitgelegd
Coeliakie (glutenallergie) is een chronische auto-immuunziekte die voornamelijk ontstekingen veroorzaakt in het slijmvlies van de dunne darm. Maar de ziekte kan zich overal in het lichaam uiten, bijvoorbeeld in de huid, gewrichten en hersenen. De ziekte is erfelijk en kan geactiveerd worden door de inname van gluten, waarna het lichaam antistoffen begint aan te maken.
Buikpijn, stinkende en plakkerige ontlasting, diarree, vermoeidheid en een opgezette buik zijn veel voorkomende klachten bij coeliakie. Het negeren van deze klachten kan vervelende gevolgen hebben. Denk daarbij bijvoorbeeld aan gewichtsverlies, geremde groei, botontkalking en bloedarmoede. Als de ontstekingsreacties te lang door hebben kunnen woekeren, is behandeling door een specialist nodig.
Is overgevoeligheid hetzelfde als coeliakie?
Vroeger werden de termen coeliakie en overgevoeligheid voor gluten wel door elkaar gehaald. Bij coeliakie is er echter meer aan de hand dan bij overgevoeligheid. Een aantal van de symptomen van coeliakie komt ook voor bij glutensensitiviteit. Het grote verschil is echter dat bij overgevoeligheid voor gluten geen antistoffen worden aangemaakt en de typerende darmschade afwezig is. De klachten verdwijnen weer bij een glutenvrij dieet.
De symptomen van glutenallergie (coeliakie)
Mensen met een glutenallergie krijgen na het eten van gluten doorgaans maag- en darmklachten. Denk bijvoorbeeld, zoals gezegd, aan buikpijn, diarree of verstopping. De ontlasting kan ook gaan stinken of vettig, schuimend en plakkerig worden. Dat laatste merk je omdat er meer “remsporen” in het toilet achterblijven. Ook is het mogelijk dat andere allergische reacties optreden, zoals huiduitslag. In sommige gevallen zijn deze reacties zo ernstig dat medische hulp moet worden gezocht.
De bovengenoemde symptomen zijn niet exclusief voor coeliakie. Om er zeker van te zijn dat er sprake is van glutenallergie is het verstandig een glutenallergie test te doen.
Risicofactoren
Coeliakie is vaak erfelijk. Dat betekent dat er een grotere kans is om glutenallergie te krijgen wanneer een van je familieleden er ook last van heeft. Daarnaast is het risico op het krijgen van glutenallergie groter bij mensen met een te snel (hyperthyreoïdie) of een te langzaam (hypothyreoïdie) werkende schildklier. Ook diabetes vergroot de kans op glutenallergie. Coeliakie kan op elk punt in je leven ontstaan, dus ook op latere leeftijd.
Glutenallergie: wat wel/niet eten
Wat kun je wel eten en wat niet bij coeliakie? Wie last heeft van glutenallergie of overgevoelig is voor gluten, doet er verstandig aan een glutenvrij dieet te volgen. Vermijd deze voedingsmiddelen:
- Producten die tarwe bevatten (pannenkoeken, couscous, gebak en brood).
- Ook: spelt en khorasan tarwe)
- Gort
- Gerst (drink geen bier)
- Rogge
Er zijn ook veel producten die geen gluten bevatten, en die je dus wel gewoon kunt eten:
- Aardappelen
- Noten
- Yoghurtsoorten
- Pitten, zaden
- Eieren
- Melk
- Pinda’s
- Soja
- Kruiden en specerijen
- Olie en azijn
- Mais
- Quinoa
- Erwten
- Tapioca
- Gevogelte
- Kaas
- (zilvervlies)rijst
- Koffie, thee, frisdranken
Dit is natuurlijk niet de volledige lijst. Bovendien zijn er tal van kant-en-klaar producten waarbij het risico bestaat dat zij gluten bevatten. Lees de etiketten dus zorgvuldig en kijk eens op de website van de Nederlandse coeliakie vereniging voor meer voedingsinformatie.
Gerelateerde tests
De impact op je gezondheid
Glutenallergie/coeliakie kan zeer vervelende gevolgen hebben voor je gezondheid. De lichamelijke symptomen noemden we al. Met name de ontsteking in het slijmvlies van de dunne darm kan de opname van voedingsstoffen in de weg zitten. Een mogelijk gevolg kan zijn dat je je vermoeid voelt, gewicht verliest, dat bloedarmoede optreedt of dat je niet voldoende vitaminen absorbeert. Dat laatste is schadelijk, omdat vitaminen belangrijke functies hebben in het menselijk lichaam, bijvoorbeeld bij de aanmaak van bloedcellen en afweercellen. Ook voor de opbouw van het skelet en de hersenen zijn vitaminen essentieel.
Om deze schadelijke effecten voor te zijn is het belangrijk om bij coeliakie zo snel mogelijk een glutenvrij dieet te gaan volgen. Overigens zijn er ook mensen die bij coeliakie geen klachten krijgen.
Kun je een gluten allergie voorkomen?
Coeliakie kun je niet voorkomen, omdat de kans op het ontwikkelen van coeliakie erfelijk bepaald is. Niet iedereen met deze erfelijke aanleg krijgt coeliakie, maar de kans is wel groter. Diabetes type 1 heeft een vergelijkbare genetische achtergrond. Daarom zie je regelmatig dat mensen zowel diabetes type 1 als coeliakie hebben.
Gluten allergie screening: bloedonderzoek
Heb je last van maag- en darmklachten waarvan je niet zeker weet wat ze betekenen? Dan is het een goed idee om een allergie screening te ondergaan, om vast te stellen of er wellicht sprake is van glutenallergie/coeliakie. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het Allergie Centrum van Easly is een dienst die je online kunt bestellen, zonder doorverwijzing of wachtlijst. Je krijgt dan een testpakket thuisgestuurd. Daarna volgt een online videoconsult met een arts van Easly. Op basis van dit gesprek wordt bepaald op welke allergenen getest zal worden. Je kunt vervolgens op een PMO-prikpunt bij jou in de buurt wat bloed laten afnemen, waarna je de uitslag van je test in het online portaal of in de Easly app ontvangt. Met deze kennis in de hand kun je aan de slag om je klachten weg te nemen.
