Hormonale disbalans, twee woorden die je tegenwoordig overal tegen lijkt te komen. Er worden blogs en boeken over geschreven en op social media slingeren de hormoon-tips je om de oren. Er worden complete diëten geadviseerd om de hormonen in balans te brengen en menig bedrijf verdient veel geld met het voorschrijven van supplementen om de hormonale balans terug te vinden. Is dit wel terecht? Wat betekent het als je hormonen niet in balans zijn? En wat zijn de symptomen wanneer je hormonen niet op peil zijn? En belangrijker: wat kan je doen om je hormonen weer in balans te brengen? Lees snel verder om de waarheid achter deze vage gezondheidsaandoening te weten te komen!
Wat is hormonale disbalans?
Voordat we overgaan tot het uitleggen wat het betekent als je hormonen uit balans zijn, moeten we eerst uitleggen wat hormonen precies zijn.
Hormonen zijn de chemische ‘boodschappers’ van ons lichaam. Ze reizen via de bloedbaan naar alle delen van het lichaam om daar hun functie uit te oefenen. Je hebt wel vijftig verschillende soorten hormonen in je lichaam die allemaal een andere belangrijke functie in je lichaam uitoefenen. Zo zijn er hormonen die zorgen voor de spijsvertering en een stabiele bloedsuikerspiegel en weer andere hormonen die zorgen voor groei, stofwisseling en voortplanting. Hormonen worden geproduceerd door zogenoemde ‘endocriene organen’. Zo heb je in de hersenen de hypofyse en de hypothalamus, maar ook de schildklier, voortplantingsorganen, spijsverteringsorganen en bijnieren produceren hormonen. Juist omdat er zoveel verschillende hormonen zijn, met allen een eigen functie, is een goede balans en werking van deze hormonen van belang voor een goede fysieke en mentale gezondheid. Bovendien kan de verstoring van één hormoon ervoor zorgen dat andere hormonen ook uit balans raken; zo ontstaat een hormonale disbalans en dit kan leiden tot vage gezondheidsklachten.
Hormonale disbalans betekent niets anders dan dat je hormonen-spiegels niet op peil zijn. Echter: veel hormonen horen juist te fluctueren, zoals melatonine (het hormoon dat zorgt voor je slaap/waakritme), het ‘stress-hormoon’ cortisol dat piekt in de ochtend om je wakker te maken, de voortplantingshormonen (denk aan de menstruatiecyclus) en de spijsverteringshormonen die reageren op het aanbod van voedsel. Deze hormonen hebben nooit dezelfde waarde en fluctueren onder invloed van het bioritme en onze leefstijl. Ook zijn er bepaalde periodes in ons leven, waarin hormoonwaarden veranderen; denk aan de puberteit, een zwangerschap of de overgang. Dit zijn natuurlijke processen, waarbij de hormonen continu een andere waarde hebben om hun specifieke functie uit te kunnen oefenen.
Wanneer de hormoonwaarden in het bloed echter niet binnen de normale grenzen liggen en dit klachten geeft, noemen we dit hormonale disbalans. Een hormonale disbalans kan ziektes veroorzaken, zoals een afwijkende schildklierfunctie of diabetes mellitus. Maar een hormonale disbalans kan ook minder duidelijke, vage klachten en symptomen geven, afhankelijk van het type hormoon dat uit balans is en de mate waarin er een tekort of overschot voorkomt. Hoe weet je wanneer je hormonen niet in balans zijn?
Hoe herken je hormonale disbalans?
Hormonale disbalans kan een breed scala aan klachten en symptomen geven. Je lichaam produceert wel vijftig verschillende hormonen, die allemaal een andere functie hebben. Het is dus goed om op te merken dat bepaalde klachten kunnen worden veroorzaakt door verstoring in de hormoonbalans, maar dit hoeft niet te worden veroorzaakt door een disbalans in hormonen. Er zijn namelijk nog tal van andere oorzaken die dezelfde klachten kunnen veroorzaken. Raadpleeg dus altijd je eigen arts als je klachten ervaart.
Hieronder vind je een lijst met mogelijke symptomen die je kan ervaren wanneer je hormonen niet in balans zijn. Let op: niet alle klachten hoeven direct onderzocht of behandeld te worden. Vaak kom je al een heel eind met leefstijlaanpassingen. Mocht je echter in hevige mate last hebben van een van de hieronder genoemde klachten of je merkt een verandering in je gezondheid, bezoek dan altijd eerst je eigen (huis)arts, voordat je zelf op onderzoek uit gaat.
Symptomen hormonale disbalans:
- Vermoeidheid: door bijvoorbeeld een tekort aan het schildklierhormoon kan vermoeidheid ontstaan. Ook cortisol, bekend als het stress-hormoon, heeft invloed op hoe energiek we ons voelen. Vermoeidheid is echter een algemene klacht die veroorzaakt kan worden door tal van oorzaken en leefstijlfactoren niet altijd gelinkt wordt aan een hormonale disbalans.
- Veranderde menstruatiecyclus bij vrouwen. Wanneer er sprake is van een hormonale disbalans, zoals PCOS (polycysteus ovarium syndroom), kan er een verandering optreden van de menstruatiecyclus: menstruaties kunnen bijvoorbeeld uitblijven. Ook hevig vaginaal bloedverlies kan een teken zijn van hormonale disbalans bij vrouwen.
- Verminderde vruchtbaarheid: door verandering in geslachtshormonen of door bijvoorbeeld PCOS.
- Gewichtsverandering: door een disbalans in bepaalde hormonen, zoals cortisol (het stresshormoon), insuline (het hormoon dat verantwoordelijk is voor je bloedsuikerspiegel) en leptine (het verzadigingshormoon), kan iemand in gewicht aankomen of afvallen.
- Stemmingsproblematiek: door veranderingen in neurotransmitters, zoals serotonine en dopamine, en hormonen, zoals oestrogenen, testosteron en progesteron, kunnen stemmingsproblemen veroorzaakt worden.
- Acne of andere huidproblemen: de talgproductie wordt beïnvloed door mannelijke geslachtshormonen. Wanneer er sprake is van een toegenomen talgproductie kan acne ontstaan. De meeste mensen met acne hebben normale hormoonspiegels in het bloed, ondanks dat hormonen een invloed hebben op het ontstaan van acne.
- Haarproblemen: door een verminderde productie van het schildklierhormoon kan haarverlies ontstaan. Door een overschot aan testosteron kan overbeharing ontstaan.
- Libido verandering: door een verandering in oestrogeen en testosteron kan een vermindering van het libido ontstaan. Mannen kunnen ook erectieproblematiek ervaren.
- Spijsverteringsproblemen: verschillende spijsverterings-problemen kunnen veroorzaakt worden door een verstoring van verschillende hormonen, zoals cortisol, insuline en het schildklierhormoon.
- Slaapproblemen: door een verstoring van het melatonine (het slaaphormoon) en/of cortisol (het stress hormoon).
- Gejaagd gevoel, veel zweten, hartkloppingen: kunnen voorkomen bij een te hoge productie van het schildklierhormoon of bij verhoogde waardes van het stresshormoon cortisol.
Oorzaken van hormonale disbalans
Een disbalans in hormonen kan door verschillende factoren ontstaan. Deze factoren kunnen bijdragen aan veranderingen in de productie, regulatie of effectiviteit van hormonen in het lichaam, wat op zijn beurt kan leiden tot een verstoorde hormonale balans. Wanneer één hormoon uit balans is, bestaat de kans dat een ander hormoon ook uit balans raakt. Het begrijpen van deze oorzaken kan helpen bij het identificeren van mogelijke triggers voor hormonale problemen en kan bijdragen aan behandelingen die gericht zijn op het herstellen van de hormonale balans. Het is belangrijk om te beseffen dat het hormonale systeem een zeer complex lichamelijk systeem is, waarbij er vaak niet één oorzaak aan te wijzen is, maar er vaker een complexe samenhang is van verschillende factoren.
Mogelijke oorzaken van hormonale disbalans zijn:
- Leefstijlfactoren: een van de belangrijkste oorzaken van gezondheidsklachten en hormonale disbalans is een ongezonde leefstijl. Om een gezonde hormoonbalans te bereiken, is het noodzakelijk om gevarieerd en voldoende te eten, dagelijks te bewegen, te stoppen met roken en alcoholgebruik te matigen en voldoende te slapen. Mensen met overgewicht ervaren vaker klachten van hormonale disbalans.
- Leeftijd: Het natuurlijke verouderingsproces kan leiden tot veranderingen in hormonale niveaus. Vrouwen komen in de overgang terecht door veranderingen in de hormonale balans en mannen ervaren een natuurlijke achteruitgang in de testosteron-productie als onderdeel van het natuurlijke verouderingsproces.. Maar ook de puberteit en zwangerschap leiden tot hormonale veranderingen en mogelijk disbalans. Dit zijn gezonde, natuurlijke processen die onderdeel zijn van een goede gezondheid, maar wel die wel bovengenoemde klachten kunnen veroorzaken.
- Stress: Langdurige stress kan de balans van hormonen verstoren, vooral cortisol (het stresshormoon), waardoor andere hormonen zoals oestrogeen, testosteron en schildklierhormonen worden beïnvloed. Wil je weten of jouw testosteron en/of schildklierhormoon op peil zijn? Of hoe hoog je cortisol waarden zijn? Klik op de link en bestel de Easly test!
- Medicatie: Sommige medicijnen kunnen invloed hebben op hormonale niveaus. De meest bekende is de hormonale anticonceptiepil, welke een ovulatie voorkomt door het beïnvloeden van hormonen. Maar ook (orale) corticosteroïden en chemotherapie hebben invloed op de hormoonhuishouding.
- Medische aandoeningen: Aandoeningen zoals polycysteus ovariumsyndroom (PCOS), schildklieraandoeningen, diabetes en andere endocriene stoornissen kunnen hormonale disbalans veroorzaken.
Gerelateerde tests
Hoe herstel je hormonale disbalans?
Dit is helemaal afhankelijk van het type hormoon dat in disbalans is. Wanneer er sprake is van een duidelijk tekort aan bepaalde hormonen, kan suppletie van dit hormoon worden voorgeschreven door een arts. Het kan echter ook zo zijn dat je wél klachten ervaart van hormonale disbalans, maar dat er geen (duidelijk) tekort wordt aangetoond in het bloedonderzoek. In deze gevallen wordt aangeraden om te kijken of leefstijlveranderingen kunnen bijdragen aan het verhelpen van de klachten. Het is tevens goed om op te merken dat veel hormonen fluctueren over de dag of maand als onderdeel van een goede gezondheid. Het is daarom belangrijk om bepaalde hormonen op precies het goede moment te meten in het bloed, omdat het anders een vertekend beeld kan geven.
Een gezonde leefstijl is daarnaast ook belangrijk om te voorkomen dat er een hormonale disbalans ontstaat. Welke leefstijlfactoren dragen bij een gezonde balans in hormonen?
- Gezond gewicht. Mensen met een gezond gewicht ervaren minder klachten van hormonale disbalans. Mensen met overgewicht hebben vaak meer klachten van PCOS; deze klachten kunnen afnemen wanneer zij gewicht verliezen.
- Gebalanceerd dieet. Een gebalanceerd dieet bestaat uit voldoende voedingsmiddelen, voldoende vitamines en mineralen, voldoende vezels en bevat voldoende gezonde, onverzadigde vetzuren die essentieel zijn voor een goede hormoon-gezondheid. Bewerkte producten en een overmaat aan verzadigde vetzuren kan je beter beperken in je dieet.
- Regelmatige lichaamsbeweging. Regelmatige lichaamsbeweging zorgt voor regulering van bepaalde hormonen en gaat insuline-resistentie tegen.
- Stress management. Chronische stress verhoogt de cortisol-waardes, wat kan leiden tot een verhoogde opslag van (buik)vet.
- Stop met roken. Roken heeft een negatieve invloed op hormoon gezondheid.
- Volg het advies van je arts. Bij sommige hormonale afwijkingen, zoals bij schildklierafwijkingen of diabetes mellitus, kan het nodig zijn om hormonen te suppleren. Volg hierin altijd het persoonlijke advies van de arts
Het is daarnaast nog zeer belangrijk om op te merken dat er op internet en social media veel verhalen te ronde gaan om hormonale disbalans. Tevens worden er veel supplementen of diëten aangeprezen die deze balans zouden kunnen herstellen. Een gezonde leefstijl is absoluut belangrijk voor de gezondheid van je hormonen. Dit kan niet vervangen worden door een supplement.
Conclusie
Er zijn wel vijftig verschillende hormonen die dagelijks allerlei verschillende functies uitoefenen in het lichaam. Hormonen zijn onmisbaar voor een goede mentale en fysieke gezondheid.
Wanneer een hormoon niet op peil is, kan dit ervoor zorgen dat ook andere hormonen uit balans raken. Dit noemen we een hormonale disbalans. Een hormonale disbalans kan ziektes veroorzaken, zoals schildklierfunctiestoornissen of diabetes mellitus type 2, maar kan ook voor vage gezondheidsklachten zorgen, zoals stemmingsproblemen, vermoeidheid of een veranderde menstruatiecyclus.
Het is belangrijk om je (huis)arts te raadplegen, wanneer je deze klachten ervaart, omdat hij/zij je kan adviseren of deze klachten gelinkt kunnen worden aan een mogelijk hormonaal probleem. Op internet en social media circuleren veel diëten, supplementen en therapieën om je hormonen weer in balans te brengen. Dit is niet altijd op wetenschappelijke basis en kan soms juist schadelijk zijn voor je gezondheid. Een gezonde leefstijl is de basis voor een goede hormoonbalans.
