Het taboe begint gelukkig te verdwijnen. Soa’s zijn steeds beter bespreekbaar. Ook al zit je er niet op te wachten, de kans bestaat dat je op zeker moment zelf klachten krijgt na het vrijen. Dan wil je natuurlijk graag weten wat er precies aan de hand is. Welke seksueel overdraagbare aandoeningen zijn er en wanneer moet je testen op soa? Hoe werkt zo’n test eigenlijk? En hoe snel krijg je de uitslag na een soa-test?
SOA’s: een groeiend probleem
Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) zijn van alle tijden. Maar de laatste jaren krijgen we steeds beter zicht op de cijfers. Het RIVM houdt de belangrijkste soa’s bij die worden vastgesteld bij de soa-poli’s en door huisartsen. Het aantal mensen dat zich laat testen zit in de lift. In 2021 lieten ruim 138.000 Nederlanders zich bij een CSG op een soa testen. Dat was in 2020 nog 105.000. Bij een op de vijf werd ook inderdaad een soa vastgesteld.
Chlamydia is de meest voorkomende soa. In 2021 werden er door de Centra Seksuele Gezondheid (CSG) van de GGD 20.338 chlamydia diagnoses gesteld. Dat waren er een jaar eerder nog 15.979. Vooral bij jongeren komt deze aandoening verhoudingsgewijs vaak voor: 56% van de chlamydia diagnoses werden gesteld bij heteroseksuele mannen en vrouwen jonger dan 25 jaar. Gonorroe (7.842), syfilis (1.378) en Hiv (128) komen een stuk minder vaak voor.
Of het aantal diagnoses een correcte afspiegeling is van de realiteit, weten we niet zeker. Soms kun je namelijk een tijdlang zonder klachten met een soa rondlopen. Ook is het goed mogelijk dat mensen zich niet laten testen. Dat vertellen de cijfers niet.
Wanneer SOA testen
De lijst aandoeningen die via seksueel contact kunnen worden overgedragen is behoorlijk lang. Dit zijn de meest voorkomende: chlamydia, genitale wratten, shigella, schaamluis, gonorroe, herpes, hepatitis B, schurft, hiv, hpv, syfilis en trichomonas. Soa’s geven, direct of na een tijdje, zichtbare of onzichtbare symptomen. Bij herpes genitalis, genitale wratten en schaamluis kan een arts op het oog al met zekerheid vaststellen waar je last van hebt. Maar vaak is het onduidelijk of en welke soa er in het spel is. Bovendien is het mogelijk dat je klachten hebt die op een soa lijken, maar die bijvoorbeeld het gevolg zijn van een schimmelinfectie.
Zekerheid krijg je uiteindelijk alleen door te testen op een soa. Dan weet je direct wat er mis is, en kan er worden begonnen met de behandeling.
Maar wanneer moet je op soa’s testen? Kom beslist in actie wanneer:
- Je klachten hebt. Denk bijvoorbeeld aan pijn tijdens het plassen of aan afscheiding – pus, slijm of meer vocht dan gebruikelijk – uit je penis of vangina.
- Je sekspartner een soa heeft, of wanneer iemand met wie je een tijdje terug seks hebt gehad je laat weten dat hij of zij een soa heeft.
- Je aan een nieuwe relatie begint, en als je zonder condoom wilt vrijen.
- Tijdens het vrijen het condoom kapot is gegaan of per ongeluk af is gegaan.
- Je in het heetst van de strijd zonder condoom of beflapje seks hebt gehad, en je je later afvraagt of je iets hebt opgelopen.
In al deze gevallen geldt: een test neemt alle onzekerheid weg.
Gerelateerde tests
De consequenties van niet testen
Ben je huiverig om jezelf op soa’s te (laten) testen? Bedenk dan dat niet testen op termijn nare gevolgen kan hebben. De kans dat je ongemerkt je soa doorgeeft aan een seksuele partner is behoorlijk groot. Bovendien: zonder diagnose kan een soa niet behandeld worden. En een onbehandelde soa kan een grote impact hebben op je gezondheid.
De meest voorkomende soa – chlamydia – kan bij herhaaldelijke infectie of wanneer zij onbehandeld blijft vooral bij vrouwen veel problemen veroorzaken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan chronische buikpijn, buitenbaarmoederlijke zwangerschappen, en zelfs onvruchtbaarheid.
Zo ver hoeft het natuurlijk niet te komen. De meeste soa’s zijn goed behandelbaar, nadat zij zijn gediagnosticeerd. Soms zal er een antibioticakuur door je huisarts worden voorgeschreven. En er zijn verschillende middelen verkrijgbaar die de symptomen kunnen verzachten. Op tijd testen maakt dan ook groot verschil!
Hoe werkt een SOA test?
Het is een veelgestelde vraag: hoe doe je een soa-test? Het antwoord is relatief simpel. Je kunt een soa-test laten afnemen door je huisarts of bij een Centrum Seksuele Gezondheid (CSG) van de dichtstbijzijnde GGD. Goed om te weten: de GGD geeft je bezoek aan niemand door, ook niet aan je verzekeraar. Elk bezoek is anoniem. Overigens is het tegenwoordig ook mogelijk om in je eigen vertrouwde omgeving een thuistest te doen.
Welk onderzoek of welke test nodig is, kan per soa verschillen. Soms zal de arts uitwendig of inwendig onderzoek doen. Het probleemgebied wordt dan onderzocht. Daarnaast kan een monster worden afgenomen, dat in een laboratorium wordt onderzocht. Er kan bijvoorbeeld een uitstrijkje worden gemaakt, waarbij de dokter of jijzelf met een wattenstaafje een monster afneemt in je vagina of anus. Soms moet je wat urine inleveren of wordt er bloed afgenomen. De aanwezigheid van de bacterie of het virus dat de soa veroorzaakt kan dan in het laboratorium worden aangetoond. Doe je een thuistest? In dat geval kun je zelf een monster afnemen.
Hoe lang het duurt voordat je de uitslag van een soa-test krijgt? Bij de GGD kan dat een tot twee weken duren. Je krijgt dan een sms of een e-mail met het resultaat. Bij de zelftests van Easly is de verwerkingstijd korter: gemiddeld zal het resultaat binnen 36 tot 48 uur na ontvangst van je monster in een beveiligde online omgeving bekend worden gemaakt.
Hoeveel kost een soa test?
Wat een soa-test kost, hangt af van waar je de test laat doen en op welke soa je test. De tests van de GGD zijn in principe gratis. Dat ligt anders wanneer je huisarts de test afneemt. In dat geval gaan de kosten van het eigen risico van je zorgverzekering af. Pas wanneer je eigen risico is opgemaakt zal je verzekeraar de test vergoeden.
De kosten van de verschillende tests verschillen. Een chlamydia test kost ongeveer veertig euro. Wanneer je op verschillende aandoeningen test, kunnen de kosten gemakkelijk tot een paar honderd euro oplopen, zeker wanneer bloedonderzoek in het spel is. Mocht je huiverig zijn om naar de GGD of je huisarts te stappen en liever in je eigen vertrouwde omgeving een zelftest willen doen, reken dan op bedragen tussen de vijftig en zestig euro, wanneer je op één of twee soa’s test. Een complete test voor vier of zes soa’s kost tachtig tot honderddertig euro.
Testen op soa: nuttig en nodig!
Het is een cliché, maar daarom niet minder waar: meten is weten. Zeker in het geval van een mogelijke soa is het dus belangrijk om onderzoek te laten verrichten of een test te (laten) doen. Zonder diagnose kan de behandeling namelijk niet beginnen en blijf je met vervelende klachten zitten. Vind je het vervelend om naar je huisarts of GGD te gaan? Dan zijn er tegenwoordig volop mogelijkheden om thuis te testen. Easly biedt verschillende SOA thuistests aan die op één of meerdere soa’s testen. Al binnen enkele dagen heb je de uitslag binnen en is de onzekerheid voorbij.
