Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) zijn een belangrijk gezondheidsprobleem over de hele wereld. In Nederland nam in het afgelopen jaar de incidentie van verschillende soa’s wederom toe: van elke soa-test die er werd afgenomen in een van de Centra Seksuele Gezondheid (CSG) bleek 21% positief te zijn, dit is een stijging ten opzichte van de jaren daarvoor. Sommige soa’s kunnen ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Het is daarom belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de verschillende manieren waarop je een soa kan oplopen, hoe je erachter komt of je een soa hebt en hoe je een soa kunt behandelen. Lees snel verder om antwoorden te krijgen op deze vragen.
Wat is een soa?
Een soa, ofwel een seksueel overdraagbare aandoening, is een verzamelnaam voor verschillende infecties die worden overgedragen via seksueel contact. Deze aandoeningen kunnen veroorzaakt worden door bacteriën, virussen of parasieten, kunnen variëren in ernst van mild tot ernstig en kunnen op verschillende manieren worden overgedragen van persoon tot persoon. Er zijn tal van soa’s, waaronder chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv, herpes, genitale wratten, trichomonas en hepatitis B. Elke soa heeft zijn eigen kenmerkende symptomen en mogelijke complicaties. Sommige soa’s, zoals chlamydia en gonorroe, kunnen bijvoorbeeld leiden tot pijn bij het plassen en pijn in het genitale gebied. Andere soa’s, zoals hiv, kunnen ernstige problemen aan het afweersysteem veroorzaken en uiteindelijk leiden tot AIDS wanneer het niet behandeld wordt.
Hoe krijg je een soa?
Nu je weet dat er veel verschillende soa’s bestaan, is het belangrijk om ervan op de hoogte te raken hoe je een soa oploopt. Hoe kom je aan een soa?
- Onbeschermde geslachtsgemeenschap: Het hebben van vaginale, anale of orale seks zonder het gebruik van een condoom of een ander barrièremiddel kan leiden tot het oplopen van een soa. Dit is de meest voorkomende manier waarop soa’s worden verspreid.
- Seksueel contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen: soa’s kunnen worden overgedragen via contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen zoals bloed, sperma, vaginale afscheiding en rectale afscheiding. Dit kan gebeuren tijdens seksueel contact, het delen van naalden bij drugsgebruik of, in zeldzame gevallen, van moeder op kind tijdens de bevalling.
- Direct huid-op-huidcontact: Enkele soa’s, zoals herpes en genitale wratten kunnen worden overgedragen via direct huid-op-huidcontact met geïnfecteerde gebieden. Dit geldt niet voor andere soa’s.
- Het gebruiken en delen van seksspeeltjes: Alhoewel de kans klein is, kan het delen van seksspeeltjes zonder deze grondig te reinigen tussen gebruik door verschillende partners kan leiden tot de verspreiding van soa’s.
Kan je een soa krijgen wanneer je partner geen soa heeft?
Wanneer je partner geen soa heeft, is er geen risico dat je een soa oploopt. Wel is het goed om op te merken dat sommige soa’s asymptomatisch verlopen, wat wil zeggen dat iemand wel besmettelijk is, maar geen klachten en/of symptomen ervaart van een soa. Ook kan het voorkomen dat iemand wel een virus bij zich draagt, maar hier nog geen klachten van ervaart. Je bent dan echter wel al besmettelijk. In dit geval kan iemand dus onbewust een soa overdragen. En andere soa’s, zoals genitale wratten en herpes genitalis, kunnen worden overgedragen door enkel huid-op-huid contact.
Bovengenoemde situaties kunnen leiden tot de overdracht van verschillende soa’s. Er zijn ook genoeg situaties waarin je een laag of zelfs verwaarloosbaar risico loopt op een soa. Deze vormen van intimiteit geven een verwaarloosbaar risico op een soa:
- Masturbatie: Masturberen zonder deelname van een geïnfecteerde partner brengt geen risico op soa-overdracht met zich mee.
- Kussen: Het zoenen van iemand brengt meestal geen risico op een soa met zich mee. Er zijn enkele uitzonderingen, zoals herpes, die via mond-op-mondcontact kunnen worden verspreid als iemand klachten heeft.
- Niet-seksuele huid-op-huidcontact: Niet-seksuele aanrakingen, zoals handen vasthouden, knuffelen of kussen op de wang, brengen geen risico op een soa met zich mee.
Het is belangrijk om bewust te zijn van de manieren waarop soa’s worden verspreid om het oplopen van een soa te voorkomen. Veilig vrijen, regelmatige soa-screening en open communicatie met je seksuele partners zijn belangrijke stappen om het risico op soa-infectie te verminderen. Maar hoe kom je erachter of je een soa hebt?
Hoe weet je dat je een soa hebt?
De symptomen van een soa kunnen variëren afhankelijk van het type soa dat je hebt opgelopen. Sommige soa’s geven niet direct klachten of kunnen zelfs volledig asympytomatisch verlopen. Je ervaart dan geen symptomen, maar bent wél besmettelijk.
Wanneer een soa wel klachten veroorzaakt, kan je dit op de volgende manieren merken:
- Pijn bij het plassen: Dit kan wijzen op chlamydia of gonorroe.
- Jeuk of uitslag in het genitale gebied: Dit kan duiden op genitale herpes of schaamluis.
- Afscheiding uit de penis of vagina: Een abnormale afscheiding kan een teken zijn van verschillende soa’s, waaronder gonorroe.
- Zweren of zweertjes: Deze kunnen verschijnen bij syfilis of herpes.
- Gezwollen lymfeklieren: Dit kan voorkomen bij vrijwel alle soa’s.
- Koorts en vermoeidheid: Deze symptomen kunnen optreden bij hiv.
Wil je meer weten over de symptomen van verschillende soa’s? We schreven een apart blog over alle symptomen per soa. Wanneer je klachten ervaart die zouden kunnen wijzen op een soa, is het noodzakelijk dat je je zo snel mogelijk laat testen. Bij Ealsy bieden we verschillende soa-testen aan. Doe de Easly soa-test wijzer, bestel jouw persoonlijke soa-test en kom erachter of je behandeld moet worden. Het is belangrijk op te merken dat sommige soa’s helemaal geen symptomen vertonen, daarom is regelmatig testen cruciaal wanneer je seksueel actief bent.
Kan jouw partner een SOA hebben en jij niet?
Ja, het is mogelijk dat een partner een SOA heeft zonder dat jij deze hebt. Dit kan het gevolg zijn van verschillende factoren, waaronder het type SOA, het tijdstip van overdracht en individuele verschillen in immuniteit of resistentie tegen bepaalde infecties. Sommige SOA’s kunnen asymptomatisch zijn, wat betekent dat de geïnfecteerde persoon geen zichtbare tekenen of symptomen vertoont, maar de infectie nog steeds kan doorgeven. Het is daarom belangrijk om preventieve middelen te gebruiken en regelmatig screenings en tests uit te voeren, zelfs als er geen symptomen zijn, om de verspreiding van SOA’s te voorkomen.
Hoe groot is de kans op een soa?
Hoe groot de kans is op het krijgen van een soa varieert en is afhankelijk van verschillende factoren. Sommige mensen lopen meer risico op een soa vanwege het risicovolle gedrag dat zij vertonen. Het is daarom verstandig om de volgende punten in overweging te nemen wanneer je je afvraagt of je een soa zou kunnen hebben:
- Heb je risicovol gedrag vertoont? Risicovol seksueel gedrag is het hebben van onbeschermd seksueel contact, het hebben van meerdere seksuele partners of seksueel contact hebben met iemand die een soa heeft.
- Regelmatige controles: Ongeacht of je symptomen hebt, is het raadzaam om regelmatig soa-testen te ondergaan als je seksueel actief bent. Dit is extra belangrijk wanneer je risicovol gedrag hebt vertoond. Wanneer is de laatste keer dat je een soa-test hebt laten verrichten? Hebben jij en je (nieuwe) partner al een soa-test laten verrichten?
- Partnerwaarschuwing: via meerdere websites is het mogelijk om (anoniem) een waarschuwing te geven aan een eerdere seksuele partner wanneer er sprake is van een soa. Het spreekt voor zich dat het goed is om je te laten testen wanneer je zo’n (anonieme) waarschuwing gekregen hebt.
Wil je weten of jouw symptomen worden veroorzaakt door een soa? Of wil je een periodieke controle laten doen? Doe de Easly soa-testwijzer, bestel de juiste soa-test en neem de test op een eenvoudige en betrouwbare manier thuis af.
Gerelateerde tests
Behandeling van een soa
Wanneer je positief bent getest op een soa is het van belang om je soa zo snel mogelijk adequaat te behandelen. Sommige soa’s, zoals gonorroe, chlamydia, hiv en hepatitis B kunnen potetieel (ernstige) gevolgen hebben voor de gezondheid wanneer zij onbehandeld blijven. Bovendien is een snelle behandeling van belang om verdere verspreiding van de soa te voorkomen. De behandeling kan variëren afhankelijk van het type soa, de ernst van de infectie en individuele omstandigheden. Hier zijn enkele algemene punten over de behandeling van soa’s:
- Antibiotica en antivirale middelen: Veel bacteriële soa’s, zoals chlamydia, gonorroe en syfilis, kunnen effectief worden behandeld met antibiotica. Het is belangrijk om de voorgeschreven medicatie volgens de instructies van je arts in te nemen, zelfs als de symptomen verdwijnen. Voor virale soa’s, zoals herpes en hiv, zijn antivirale middelen beschikbaar om de symptomen te beheersen en de voortgang van de ziekte te vertragen, maar deze infecties zijn over het algemeen niet te genezen. Nadat je bent behandeld voor een soa, mag je een periode geen onbeschermd seksueel contact hebben. Vraag je arts hoe lang deze periode voor de specifieke soa is.
- Partnerwaarschuwing en -behandeling: Als je een soa hebt, is het essentieel om al je seksuele partners op de hoogte te stellen, zodat zij zich kunnen laten testen en behandelen. Dit helpt de verdere verspreiding van de infectie te voorkomen en beschermt de gezondheid van anderen.
- Gezondheidseducatie en preventie: Behandeling van soa’s moet hand in hand gaan met preventieve maatregelen. Preventieve maatregelen zijn onder andere veilig vrijen, vaccinaties voor bepaalde soa’s (zoals HPV) en het vermijden van risicovol seksueel gedrag.
Preventie van een soa
Het goede nieuws is dat de meeste soa’s te voorkomen zijn. Veilig vrijen, zoals het gebruik van condooms, is een effectieve manier om het risico op het oplopen van een soa te verminderen. Het gebruiken van een barrièremiddel, zoals een condoom, geeft echter geen 100% garantie dat je geen soa oploopt. Het is daarom ook belangrijk om regelmatig getest te worden als je seksueel actief bent, vooral als je seksuele partners hebt gewisseld of nieuwe partners hebt. Hieronder vind je enkele maatregelen om je risico op een soa zo klein mogelijk te houden:
- Veilig vrijen: Het gebruik van condooms of andere barrièremethoden tijdens seks is een effectieve manier om het risico op soa’s te verminderen. Condooms bieden bescherming tegen de overdracht van infecties zoals chlamydia, gonorroe en hiv. Het is belangrijk om condooms correct te gebruiken en ze consequent te gebruiken, vooral bij wisselende seksuele partners. Condooms werken (vrijwel) niet tegen de overdracht van herpes en genitale wratten.
- Vaccinaties: Vaccinaties zijn beschikbaar om sommige soa’s te voorkomen. Bijvoorbeeld, het HPV-vaccin biedt bescherming tegen het humaan papillomavirus, dat genitale wratten en sommige vormen van kanker kan veroorzaken. Er is ook een vaccin beschikbaar voor hepatitis B.
- Testen: Regelmatige soa-tests, vooral voor mensen met risicovol seksueel gedrag, dragen bij aan vroegtijdige diagnose en behandeling. Dit is belangrijk omdat sommige soa’s, zoals chlamydia en gonorroe, vaak asymptomatisch kunnen verlopen.
- Verantwoordelijkheid nemen: Het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen seksuele gezondheid en het nemen van preventieve maatregelen zijn cruciale stappen om soa’s te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om je eerdere seksuele partners op de hoogte te stellen wanneer je positief getest bent op een soa, om verdere verspreiding te voorkomen.
Conclusie
Er zijn veel verschillende soorten soa’s die op verschillende manieren kunnen worden overgedragen. Wanneer je seksueel actief bent, is het essentieel om je bewust te zijn van de manier waarop soa’s worden overgedragen en hoe ze kunnen worden voorkomen en behandeld. Door verantwoordelijk seksueel gedrag te vertonen en regelmatig een soa-test te ondergaan (bijvoorbeeld door middel van Easly’s soa-testen) kun je jezelf en anderen beschermen tegen deze infecties en de mogelijke gevolgen ervan verminderen. Ervaar je symptomen die mogelijk wijzen op een soa? Maak een afspraak bij je arts en/of laat je testen!
