De microben in ons lijf houden ons immuunsysteem scherp en zorgen ervoor dat stoffen die we zelf niet kunnen verteren worden afgebroken. Als het microbioom uit balans raakt, heeft dat dan ook tal van schadelijke gevolgen. Genoeg reden om in dit blog eens in de microwereld van bacteriën en andere micro-organismen in ons lichaam te duiken.
Wat is het microbioom eigenlijk?
Je zou het niet denken, maar er leven net zoveel micro-organismen als je cellen hebt op en in je lichaam. Al deze micro-organismen samen noemen we het microbioom. De samenstelling van het microbioom is heel divers. In je mond, darmen en op je huid zitten verschillende groepen virussen, schimmels en bacteriën. Wat ze met elkaar gemeen hebben is dat ze interacties aangaan met je lichaam en behoorlijk wat invloed op je gezondheid kunnen hebben, zowel in positieve als negatieve zin.
Darmen in de hoofdrol
De miljarden micro-organismen die samen het microbioom vormen, vind je zoals gezegd op verschillende plaatsen op en in je lichaam. Het darm bioom speelt echter de hoofdrol. In je darmflora houden zich namelijk talloze bacteriën op die een rol spelen bij de vertering van voeding en die je gezondheid op allerlei manieren kunnen beïnvloeden. Het darm microbioom is bij elk mens uniek. Al direct na de geboorte begint de opbouw ervan, om later door blootstelling aan verschillende soorten voedsel en de buitenwereld steeds verder te worden uitgebreid.
Mensen onderhouden een symbiotische relatie met de bacteriën in hun buik. De microben hebben baat bij de beschermde omgeving van onze ingewanden en helpen ons lichaam bij de afbraak van complexe koolhydraten en voedingsvezels, die we zelf niet kunnen afbreken. De bacteriën in het darm microbioom produceren bovendien vetzuren en spelen een belangrijke rol in de vitamine huishouding. Zij genereren bijvoorbeeld de enzymen die nodig zijn om vitamine B1 en B12 te produceren.
Darmbacteriën trainen daarnaast je immuunsysteem in het onderscheiden van slechte en goede bacteriën en het recyclen van gal, dat in de dunne darm is gebruikt om vetten te verteren. Nuttig is ook dat de “goede” bacteriën concurreren met de “slechte” bacteriën. Dat zorgt ervoor dat schadelijke microben niet de overhand kunnen krijgen.
Soorten bacteriën in je darmen
In je darmen kunnen meer dan 1000 soorten bacteriën aanwezig zijn, maar bij de meeste mensen zijn er “slechts” enkele honderden soorten actief. Deze zijn in te delen in vijf verschillende stammen:
- Bacteroidetes
- Proteobacteria
- Verrucomicrobia
- Actinobacteria
- Firmicutes
Bekende bacteriën in het microbioom zijn bijvoorbeeld de prevotella bacteriën, die zowel in de buik als in de mond aanwezig zijn, en de E. coli bacterie, een van de meest voorkomende micro-organismen in de dikke darm.
Welke bacteriën er precies in je darmen aanwezig zijn, en in welke verhoudingen, kan worden vastgesteld met een microbioom onderzoek. Daarbij wordt het DNA in een ontlastingmonster (in je ontlasting zitten veel dode bacteriën) geanalyseerd. Aan de hand van het resultaat van deze analyse van het intestinale microbioom kan vervolgens worden vastgesteld of je microbioom in evenwicht is of dat er sprake is van verstoringen die moeten worden aangepakt, bijvoorbeeld door wijzigingen in je dieet aan te brengen.
Oorzaken en symptomen van een slechte darmflora
Iedereen heeft een andere darmflora; de samenstelling van je darmflora is afhankelijk van vele factoren, waaronder je leefgewoontes, medicijngebruik en medische voorgeschiedenis.
Een ongezonde darmflora is een flora die uit balans is, waardoor de verdeling tussen goede en slechte bacteriën verstoord is. Deze disbalans kan verschillende darmproblemen symptomen veroorzaken, zoals:
- Buikpijn
- Winderigheid
- Diarree
- Obstipatie
- Vermoeidheid
- Verminderde eetlust
Daarnaast kan een ongezonde darmflora leiden tot problemen bij het verteren van voedsel en het opnemen van voedingsstoffen. Dit kan leiden tot een tekort aan belangrijke voedingsstoffen zoals vitamines en mineralen, wat een scala van lichamelijke klachten tot gevolg heeft. Daarnaast kunnen de slechte bacteriën in de darm zorgen voor de productie van gassen, die kunnen leiden tot buikpijn, winderigheid en een opgeblazen gevoel. Ook kan een ongezonde darmflora leiden tot diarree en obstipatie.
De oorzaken van een ongezonde darmflora zijn divers en complex en worden momenteel veelvuldig onderzocht. Een van de belangrijkste oorzaken van een verstoord microbioom is in ieder geval een ongezonde leefstijl, zoals:
- Een dieet met veel bewerkte voedingsmiddelen en weinig vezels,
- Stress,
- Een gebrek aan lichaamsbeweging.
Onderzoek heeft aangetoond dat mensen met bepaalde aandoeningen een veranderde samenstelling van het microbioom hebben. We weten echter nog niet of die verandering komt door de ziekte óf dat het veranderde microbioom juist de ziekte heeft veroorzaakt.
Het is belangrijk om te weten dat een ongezonde darmflora niet altijd symptomen hoeft te veroorzaken. Sommige mensen hebben een verstoorde darmflora zonder dat ze daar last van hebben. Omgekeerd kunnen mensen met darmklachten een gezonde darmflora hebben. Daarom is het van belang om goed te luisteren naar je lichaam en bij aanhoudende darmklachten contact op te nemen met een arts.
Gerelateerde tests
Het microbioom en veel voorkomende ziekten
Wanneer het microbioom niet in balans is, kunnen schadelijke bacteriën de overhand krijgen. In het ernstigste geval kunnen ziekten ontstaan. Dit zijn een aantal veel voorkomende maag-darmziektes waarbij een verstoord microbioom betrokken is:
- De ziekte van Crohn. Bij deze ziekte is je spijsverteringskanaal chronisch ontstoken.
- Het prikkelbare darmsyndroom. De (dikke) darm is dan te actief of juist niet actief. Deze ziekte komt veel voor. Symptomen zijn onder andere buikpijn, winderigheid, opgezette buik en problemen met de ontlasting.
- Darmkanker. Bij deze potentieel dodelijke ziekte groeien een of meerdere poliepen op de darmwand uit tot kwaadaardige gezwellen.
- Auto-immuunziekten. Bijvoorbeeld multiple sclerose en reumatoïde artritis. In beide gevallen richt het immuunsysteem zich tegen het eigen lichaam.
- Diabetes Type 2. Bij deze ziekte raakt de regulering van het bloedsuiker verstoord, waardoor er te veel suiker in het bloed zit. Dat heeft allerlei negatieve gezondheidseffecten.
Wat te doen na een ziekte of anti-biotica kuur?
Zowel ziekten als antibiotica kunnen je darmgezondheid ontregelen. Tijdens een antibiotica kuur wordt namelijk niet alleen de ziekteverwekker aangepakt. Ook sommige “goede” bacteriën zijn gevoelig voor antibiotica. Het gevolg is dat door het wegvallen van deze “goede” bacteriën er ruimte ontstaat voor schadelijke bacteriën. Met een goed dieet (zie boven) en/of het gebruik van probiotica kun je je darmflora herstellen.
Voedingstips voor een goede darmflora
Gezond en gevarieerd eten, met voldoende vezels, groente en fruit, is de beste manier om je darmgezondheid op peil te houden. Daarbij is het belangrijk veel water te drinken en vezelrijk voedsel tot je te nemen. Vezels zorgen namelijk voor een verzadigd gevoel en een goede stoelgang. Doe het rustig aan met suiker, want slechte bacteriën en schimmels gebruiken suiker als brandstof.
Ook probiotica en prebiotica kunnen een bijdrage leveren aan het verbeteren van de darmgezondheid. Probiotica zijn levende bacteriën Je vindt ze bijvoorbeeld in gefermenteerde voedingsmiddelen als yoghurt, karnemelk en zuurkool. Prebiotica zijn voedingsvezels die niet worden verteerd door je lichaam, maar die als brandstof dienen voor goede bacteriën. Denk bijvoorbeeld aan ui, haver, bananen en knoflook.
Hoe test je of het goed zit in jouw buik?
Daarvoor kun je een microbioom test doen. Daarvoor hoef je niet naar het ziekenhuis of naar arts: medische experts hebben voor Easly een thuistest ontwikkeld. Je stuurt hierbij een fecesmonster op naar ons laboratorium, waar met de nieuwste third generation longread sequencing techniek het DNA in je ontlasting wordt geanalyseerd. Daarmee wordt de variëteit van je microbioom vastgesteld. Ook krijg je voedingsadvies om je te helpen je microbioom in balans te houden of te herstellen.
