Medicijnen maken ons beter. Maar bij over- of onderdosering, of bij een allergie voor een van de bestanddelen, kunnen ze soms ook vervelende klachten veroorzaken. Wij zetten de meest voorkomende bijwerkingen voor je op een rijtje en kijken naar manieren om ze te voorkomen of te minimaliseren.
Bijwerkingen zijn er in alle soorten en maten. Sommige zijn mild of irritant, maar in zeldzame gevallen kunnen bijwerkingen ook ernstig of zelfs gevaarlijk zijn. De mogelijke bijwerkingen staan afgedrukt in piepkleine letters in de bijsluiter. Prettig leesvoer is dat niet: de lijst is vaak lang en kan behoorlijk griezelig zijn. De meest nare bijwerkingen komen gelukkig zelden voor. Om goed voorbereid te zijn op wat je kunt verwachten, kun je het beste bij aanvang van je medicijnregime met je arts overleggen.
Soorten bijwerkingen
Veel voorkomende bijwerkingen:
- Hoofdpijn
- Sufheid/slaperigheid
- Diarree
- Buikpijn
- Huiduitslag
- Hartkloppingen
- Misselijkheid/braken
Met alles dat je inneemt is er een klein risico dat je maag of je darmen erdoor geïrriteerd raken. De meeste medicijnen kunnen dan ook misselijkheid of diarree veroorzaken, al zal dit alleen gebeuren bij een klein percentage patiënten.
De meeste medicijnen kunnen allergische reacties veroorzaken. Zo’n reactie is het gevolg van overgevoeligheid van je lichaam voor een van de ingrediënten van het medicijn, zodat je immuunsysteem in actie komt en antistoffen begint aan te maken. De reactie kan mild zijn – jeuk bijvoorbeeld – of zelfs levensbedreigend. Een van de meest voorkomende allergieën op geneesmiddelen is penicilline allergie. Bij deze allergie reageert het immuunsysteem te sterk op inname van penicilline.
Wie penicilline krijgt voorgeschreven bij de ziekte van Pfeiffer (veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus), bijvoorbeeld omdat per abuis gedacht wordt dat er sprake is van ontstoken amandelen of een abces in de keelholte, kan ook een reactie krijgen. Liefst 42% van de patiënten met Pfeiffer krijgt binnen vijf tot tien dagen na de start van een kuur met amoxicilline (een penicilline) ernstige huiduitslag. Na het stoppen van de kuur verdwijnt de huiduitslag weer. De huidreactie betekent niet dat de patiënt allergisch is voor penicilline. Er is in dit geval sprake van een kruisreactie tussen de penicilline en de sterk toegenomen populatie T-lymfocyten (afweercellen).
Medicijnen die allergie symptomen verminderen, kunnen op hun beurt overigens ook een reactie veroorzaken. Zo zorgt diphenhydramine ervoor dat je een beetje suf wordt of dat je een droge mond krijgt. Vandaar dat dan in de bijsluiter staat dat je een aantal uren niet mag rijden of geen zware machines mag bedienen.
Gerelateerde tests
Hoe snel merk je bijwerkingen van medicijnen?
Dit verschilt. Sommige medicijnen kunnen je maag en darmen al binnen enkele uren irriteren en misselijkheid of diarree veroorzaken. Afhankelijk van hoe snel het medicijn in je lichaam metaboliseert – hetgeen van mens tot mens kan verschillen – kunnen er na enige tijd bijwerkingen of allergieën optreden. Soms kan het wat langer duren en is er sprake van een interactie met het immuunsysteem, zoals bij de reactie op penicilline bij de Ziekte van Pfeiffer. In dit geval kan het vijf tot tien dagen duren voordat de reactie optreedt.
Hoelang duren bijwerkingen?
Hoelang bijwerkingen kunnen aanhouden verschilt van medicijn tot medicijn. De vuistregel is dat wanneer je ernstige bijwerkingen ervaart, dat je het gebruik van het betreffende medicijn direct stopt. Vervolgens bespreek je de bijwerking met je arts, zodat het medicijnregime kan worden aangepast. Bij levensbedreigende bijwerkingen roep je natuurlijk direct spoedeisende hulp in. Gelukkig zijn dergelijke ernstige situaties buitengewoon zeldzaam.
Hoe kun je bijwerkingen voorkomen?
Bijwerkingen kunnen optreden wanneer je een medicijn combineert met een ander medicijn (medicijn interactie) of wanneer je alcohol drinkt. Zo kan het gebruik van alcoholische dranken in combinatie met opiaten resulteren in het vertragen van de hartslag, langzame ademhaling en een lagere bloeddruk. Bij overmatig gebruik van alcohol en opiaten kan zelfs de dood optreden. Vermijd medicijn interacties door je goed te informeren bij je arts en apotheker en drink niet wanneer je medicatie interacteert met alcohol.
Een van meest krachtige manieren om bijwerkingen te voorkomen of te minimaliseren, en om de werkzaamheid van medicijnen te optimaliseren, is door in samenspraak met je arts of apotheker een farmacogenetica test af te nemen. Iedere persoon reageert namelijk anders op medicijnen. Hoe gevoelig jij bent voor medicatie is genetisch vastgelegd. De farmacogenetica test is een dna-test waarmee in een laboratorium precies wordt bepaald hoe je op bepaalde medicijnen reageert. Met het resulterende DNA Medicatie Paspoort in de hand kan je arts doelmatiger voorschrijven en bijwerkingen zoveel mogelijk voorkomen.
Waar kun je bijwerkingen melden?
Wanneer je last hebt van een bijwerking kun je deze bespreken met je arts en melden bij het Bijwerkingcentrum Lareb.
Lareb is een instantie die bijwerkingen verzamelt en deze bespreekt met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Alle binnenkomende informatie over bijwerkingen wordt geanalyseerd en vergeleken met studies, ook uit andere landen, om te bepalen of er sprake is van een nieuwe bijwerking. Is er sprake van een nieuwe of ernstige bijwerking dan kan het CBG maatregelen nemen. Het CBG kan bijvoorbeeld besluiten om de bijsluiter aan te passen of een recept verplicht te stellen. Ook is het mogelijk een waarschuwing over de bijwerking naar artsen en apothekers te sturen. In het meest ernstige geval wordt het betreffende medicijn van de markt gehaald.
Jouw melding zorgt er dus mede voor dat we veilig onze medicijnen kunnen blijven gebruiken.
